Sınai mülkiyet haklarının korunması fikri mülkiyet haklarının korunmasından farklı olarak tescile
tabidir. Patent hakkı da sınai mülkiyet hakları içinde yer alan bir sınai mülkiyet hakkıdır. Bir buluşun
patentlenerek hukuki korumadan yararlanabilmesi için Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde tescil
edilmesi gerekmektedir. Ancak Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescil yapılabilmesi için bir
buluşun patentlenebilirlik şartlarını taşıması gerekmektedir. Patentlenebilirlik koşullarını taşımayan
buluşlar için patent ve patent tescil belgesi verilmeyecektir.
Buluş ve Patent Nedir?
Buluş, Türk Dil Kurumu’nda, ilk defa yeni bir şey yaratma, icat, bilinen bilgilerden yararlanarak daha
önce bilinmeyen yeni bir bulguya ulaşma veya yöntem geliştirme, olarak tanımlanmıştır.
Günümüzde patent, sanayiye uygulanabilir buluşlara, resmi organlarca düzenlenen ve izinsiz
kullanımları belirli bir süre engelleme yetkisi veren resmi nitelikte bir belgedir. Dar anlamda belgeden
doğan hakka “patent” denir. Geniş anlamda ise patent, hem buluş üzerindeki tekel niteliğindeki
hakkı, hem de bu hakkı ispatlayan belgeyi ifade eder (Tekinalp, Fikri Mülkiyet 13; Şehirali, Patent 7;
Canbolat 62).
Patentlenebilirlik Şartları Nelerdir?
Sınai Mülkiyet Kanunu (“SMK”) madde 82/1’e göre teknolojinin her alanında yer alan buluşlara
patent verilebilmesi için aşağıdaki şartların bir arada bulunması gerekmektedir.
I. Yenilik
SMK madde 83/1’e göre tekniğin bilinen durumuna dahil olmayan buluş yenidir. SMK madde
83/2’ye göre tekniğin bilinen durumu, başvuru tarihinden önce dünyanın herhangi bir yerinde,
yazılı veya sözlü tanıtım yoluyla ortaya konulmuş veya kullanım ya da başka herhangi bir
biçimde açıklanmış olan toplumca erişilebilir her şeyi kapsamaktadır.
II. Buluş Basamağı
SMK madde 83/4’e göre tekniğin bilinen durumu dikkate alındığında, ilgili olduğu teknik
alandaki uzmana göre aşikâr olmayan buluşun, buluş basamağı içerdiği kabul edilir. Başka bir
deyişle, buluş, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafından tekniğin bilinen durumundan
kolayca çıkarılamayan bir faaliyet sonucu gerçekleşmiş olmalıdır.
III. Sanayiye Uygulanabilirlik
SMK madde 83/6’ya göre buluş, tarım dâhil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya
kullanılabilir nitelikteyse, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilir. Başka bir deyişle, buluş
yalnızca teorik nitelikte olup pratiğe dökülemiyorsa, sanayiye uygulanabilir olmayacaktır.
Patent Verilemeyecek Yöntem ve Metotlar
SMK madde 82/2’de buluş niteliğinde sayılmayan yöntemlere ve metotlara yer verilmiş, bunların
patentlenebilirliğin dışında kalacağı düzenlenmiştir. Bu yöntem ve metotlar şöyledir:
a) Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler.
b) Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler.
c) Bilgisayar programları.
ç) Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri.
d) Bilginin sunumu.
Buluş Sayılan Ancak Patentlenemeyen İşlem ve Yöntemler
SMK madde 82/3’te buluş sayılmasına rağmen patent verilemeyecek işlem ve yöntemler
düzenlenmiştir. Bunlar şöyledir:
a) Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar.
b) Mikrobiyolojik işlemler veya bu işlemler sonucu elde edilen ürünler hariç olmak üzere, bitki
çeşitleri veya hayvan ırkları ile bitki veya hayvan üretimine yönelik esas olarak biyolojik işlemler.
c) İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak teşhis yöntemleri ile cerrahi yöntemler dâhil tüm tedavi
yöntemleri.
ç) Oluşumunun ve gelişiminin çeşitli aşamalarında insan bedeni ve bir gen dizisi veya kısmi gen dizisi
de dâhil olmak üzere insan bedeninin öğelerinden birinin sadece keşfi.
d) İnsan klonlama işlemleri, insan eşey hattının genetik kimliğini değiştirme işlemleri, insan
embriyosunun sınai ya da ticari amaçlarla kullanılması, insan ya da hayvanlara önemli bir tıbbi fayda
sağlamaksızın hayvanlara acı çektirebilecek genetik kimlik değiştirme işlemleri ve bu işlemler sonucu
elde edilen hayvanlar.
